Smagnięcie biczem (whiplash) – uraz odcinka szyjnego
Do urazu biczowego często dochodzi podczas wypadków komunikacyjnych. Jest charakterystyczny dla urazów, do których dochodzi w wyniku uderzenia w tył samochodu. W wyniku zadziałania dużej siły, ze względu na bezwładność głowy, kręgosłup szyjny wchodzi w gwałtowny i nadmierny wyprost. Następnie dochodzi do wyhamowania i gwałtownego przemieszczenia się głowy w pozycję nadmiernego zgięcia. Mechanizm smagnięcia biczem może również zadziałać odwrotnie – z ruchu nadmiernego zgięcia do nadmiernego wyprostu (np. zderzenie czołowe).
W przypadku zadziałania bardzo dużej siły, może dochodzić do uszkodzenia struktury kostnej (złamania kompresyjne lub awulsyjne). Jednak przeważnie dochodzi do uszkodzeń tkanek miękkich w obrębie kręgosłupa. Jest to istotna informacja, ponieważ wykonane po urazie badanie RTG może nie wykazać żadnych zmian. Najczęściej uszkodzeniu ulega aparat więzadłowy, co może być przyczyną powstawania niestabilności. Może dojść także do podrażnienia struktur nerwowych, mięśni otaczających kręgosłup oraz przepuklin krążka międzykręgowego.
Kluczowe jest wykonanie tzw. zdjęcia czynnościowego, czyli bocznego zdjęcia RTG odcinka szyjnego w pozycji maksymalnego zgięcia i wyprostu – w celu oceny niestabilności.
Objawy po urazach typu „whiplash” są różne w zależności od pacjenta. Dolegliwości mogą pojawiać się bezpośrednio po wypadku, ale także wiele godzin czy dni później. Oto niektóre z możliwych objawów:
- Bóle oraz sztywność karku
- Mdłości
- Bóle między łopatkami
- Tkliwość uciskowa w obrębie odcinka szyjnego
- Promieniujące bóle do kończyn górnych
- Zmęczenie
- Ból głowy
- Zawroty głowy
- Szumy uszne
W przypadku wystąpienia poniższych objawów, należy rozszerzyć diagnostykę w celu wykluczenia poważnych uszkodzeń w obrębie mózgu:
- Szok
- Duszność/bezdech
- Krótkotrwała utrata przytomności
- Głębokie mdłości, wymioty
- Dezorientacja
- Biegunka
- Nietypowe doznania węchowe
Leczenie w fazie ostrej stosuje się bezbólowy (!) techniki rozluźniające, z zakresu technik tkanek miękkich, terapii czaszkowej. Noszenie kołnierza ogranicza się najlepiej do nocy (nie za długie okresy czasu, by zapobiegać osłabieniu mięśni). W przypadku wywoływania bólu, nie wolno zakładać kołnierza.
W fazie podostrej stosuje się dodatkowo techniki stawowe w obrębie kręgosłupa (poniżej i powyżej miejsca uszkodzenia), ćwiczenia stabilizacyjne, oraz wyłącza się używanie kołnierza ortopedycznego.