Leczenie urazów stanu kolanowego

Piłka nożna, jazda na nartach, squash to tylko niektóre z popularnych dyscyplin sportowych wiążące się z urazami stawów kolanowych. Uszkodzenia więzadła krzyżowego (ACL) są częstym urazem, w szczególności u osób aktywnych fizycznie. Brak odpowiedniej stabilizacji mięśniowej stawu oraz zaburzenia czucia głębokiego tylko zwiększają ryzyko urazów.

Anatomia i biomechanika stawu kolanowego

Staw kolanowy to największy ze stawów w ludzkim organizmie. Łączy kość udową z kością piszczelową, od przodu znajduje się rzepka. Staw kolanowy posiada liczne więzadła i ścięgna mięśniowe, pełniące funkcję zabezpieczającą. Powierzchnię stawową na kości piszczelowej pogłębiają łąkotki (leżą między kością udową i piszczelową). Jak wspomniano staw kolanowy otoczony jest przez dużą liczbę więzadeł. Do pełniących najważniejsze funkcje należą:

• Więzadło rzepki – stanowiące część ścięgna mięśnia czworogłowego uda, biegnące od rzepki do kości piszczelowej. Jest bardzo mocne.
• Więzadła poboczne piszczelowe i strzałkowe – wzmacniają ściany boczne stawu, silnie napięte podczas wyprostu. W tym właśnie położeniu stabilizują staw.
• Więzadło podkolanowe skośne – znajdujące się w tylnej części stawu, hamujące nadmierne ruchy wyprostu i ruchy obrotowe
• Więzadła krzyżowe – tylne i przednie, znajdujące się wewnątrz stawu kolanowego. Bardzo silnie łączą kość udową z kością piszczelową, układają się na kształt litery X (stąd nazwa krzyżowe). Ułożenie to zapewnia napięcie pasm właściwie we wszystkich położeniach stawu kolanowego. Stanowią istotne zabezpieczenie stawu – szczególnie w ruchu nadmiernego zgięcia oraz zapobiegają przesuwaniu się kości piszczelowej względem kości udowej (objaw szuflady).

Obok torebki stawowej i więzadeł kluczową rolę w stabilizacji stawu kolanowego odgrywają mięśnie. Do najważniejszych należą mięsień czworogłowy uda (prostownik) oraz dwugłowy uda, półbłoniasty i półścięgnisty (zginacze). Dla równowagi dynamicznej stawu istotną rolę pełnią również między innymi grupa przywodzicieli długich i mięsień dwugłowy łydki.

Staw kolanowy jest stawem zawiasowym. Do jego głównych funkcji należy zginanie i prostowanie podudzia. Możliwe jest również wykonywanie ruchów rotacyjnych, pod warunkiem ułożenia stawu w zgięciu. Podczas ruchu zgięcia i wyprostu bardzo ważną rolę odgrywa rzepka (porusza się do góry przy wyproście i ku dołowi przy zginaniu). Przywrócenie ruchomości rzepki jest jednym z priorytetów po długotrwałym unieruchomieniu stawu kolanowego. Również łąkotki wykazują się ruchomością podczas zgięcia i wyprostu w stawie, poruszając się do przodu przy prostowaniu i ku tyłowi przy zginaniu.

ACL – uraz

Więzadła krzyżowe, dzięki swojemu ułożeniu podczas ruchów stawu kolanowego są właściwie stale napięte. Dzięki temu zabezpieczają staw w każdym położeniu. Jednak konsekwencją tego ułożenia, jest duże narażenie na urazy, szczególnie więzadła krzyżowego przedniego.  Do urazów więzadła dochodzi przede wszystkim podczas aktywności sportowej. Któż z nas nie zna kogoś, kto podczas aktywności sportowej uszkodził kolano, zrywając przy okazji więzadło krzyżowe przednie?

Do najczęstszego mechanizmu można zaliczyć uraz rotacyjny. Uszkodzenie następuje w momencie gdy przy ustalonej stopie (oraz najczęściej dużym zgięciu) następuje nagły skręt ciała. Działająca na staw kolanowy siła powoduje nadmierne napięcie ACL i w konsekwencji dochodzi do jego uszkodzenia. Do najpopularniejszych sportów, gdzie występuje wspomniany mechanizm urazu można zaliczyć narciarstwo zjazdowe czy squash.

Do równie częstych mechanizmów urazu można zaliczyć  te, w których nadmierna siła zewnętrzna zadziała bezpośrednio na staw kolanowy (najczęściej powodując nadmierny przeprost lub szpotawienie stawu). Piłka nożna i koszykówka to kontaktowe dyscypliny sportowe, w których  może dojść do takiego urazu.

Rzadziej dochodzi do urazów z mechanizmu zgięciowego (nadmierne zgięcie kolana) oraz z przewlekłego (długotrwałe, sumujące się mikrourazy).

U pacjenta uszkodzenie ACL możemy podejrzewać wielu przypadkach już na podstawie wywiadu. Często podczas urazu pacjenci słyszą trzask. Pojawiają się ból, obrzęk i wysięk. Pacjenci mają problemy z poruszaniem się. W późniejszym etapie staw kolanowy wykazuje często cechy niestabilności, pojawia się „uciekanie kolana” podczas chodzenia. W testowaniu występuje objaw dodatni podczas testu szuflady przedniej i testu Lachmana.

Istnieją dwie drogi leczenia zerwanego więzadła krzyżowego przedniego – operacyjna i zachowawcza. Pacjent po przebytym urazie powinien szybko skonsultować się z lekarzem ortopedą – najlepiej zajmującym się rekonstrukcjami ACL. To właśnie lekarz doradzi sposób leczenia stawu kolanowego. Na ogół osoby młode, aktywne sportowo decydują się na rekonstrukcję więzadła. Kolano można leczyć również zachowawczo – warunkiem tego jest dobre ustabilizowanie stawu za pomocą otaczających mięśni. Osoby leczone zachowawczo w większości są nieco starsze i prowadzą mniej aktywny styl życia. W obu przypadkach jednak bardzo istotnym elementem procesu leczenia jest odpowiednio poprowadzona rehabilitacja. Zabiegi opierają się na terapii manualnej, ćwiczeniach funkcjonalnych i fizykoterapii. Lekarz i fizjoterapeuta powinni ze sobą ściśle współpracować, a wszelkie wątpliwości pacjenta powinny zostać rozwiane przez wspomniane osoby.